پژوهشنامه مالیات

چکیده

مالیات یکی از ابزارهای سیاست مالی در تنظیم فعالیت­های مختلف اقتصادی در رسیدن به تعادل اقتصادی و عدالت اجتماعی است. سیاست­های مالیاتی از طریق تصحیح و تثبیت فعالیت­های اقتصادی در بخش­های مختلف، نه تنها به تأمین منابع مالی دولت، بلکه به رشد و توسعه اقتصادی نیز می­تواند کمک ­کند. دولت با استفاده از سیاست­های مالیاتی مناسب و ترکیب بهینه مالیات­های مستقیم و غیر مستقیم، می­تواند به نحو مؤثرتری به اهداف تخصیص بهینه منابع، باز توزیع درآمد و عدالت اجتماعی نزدیک­تر شود. به عبارت دیگر، نظریه مالیات_­بندی بهینه در ادبیات مالیاتی در راستای در نظر گرفتن ملاحظات عدالت و برابرسـازی مطرح و گسترش یافته است. نرخ­های بهینه شامل مجموعه­ای از نرخ­ها اسـت کـه بایسـتی مقادیر بهینـه­شان به گونه­ای انتخاب گردد که تابع مطلوبیت افراد را حداکثر کند، همچنین بیشترین درآمد و کمترین تبعات منفی اجتماعی را نیز در پی داشته باشد. در این راستا، میزان   دریافتی­های حاصل از مالیات­ها در کارایی اجرای سیاست­های مالی اثر دارد. یکی از عواملی که عملکرد دولت در دریافت­های مالیاتی را تحت تأثیر قرار می­دهد، وجود فرصت­های رانت­جویی است که از طریق آن امکان عدم پرداخت مالیات­ می­تواند به ­وجود آید. در این مقاله، سعی شده است تا در چارچوب یک سیستم تعادل عمومی و روش­های بهینه­یابی هوشمند (الگوریتم ژنتیک)، نرخ­های بهینه مالیاتی در شرایط اقتصاد دارای رانت استخراج گردد. نتایج حاصل از بهینه­یابی مدل­های تصریح شده نشان می­دهد که با وجود رانت­جویی در درآمدهای مالیاتی دولت، مالیات بر مصرف بیش از سطح بهینه است و در مقابل، مالیات بر حقوق و دستمزد بسیار کمتر از سطح بهینه عمل می­کند. این یافته­ها بیانگر آن است که امکان رانت در مالیات بر حقوق و دستمزد نسبت به مالیات بر مصرف به دلیل پیچیدگی­های اجرا و وصول آن بیشتر است؛ در حالی که رانت جویی در مالیات بر مصرف به دلیل شفافیت و تک نرخی بودن آن کمتر می­باشد.