چکیده

توهَم مالی یکی از عواملی است که بر وضعیَت بودجۀ دولت اثر دارد. در این مقاله، ابتدا با استفاده از  مدل­های خودرگرسیون آستانه‌ای (TAR) و خودرگرسیون آستانه‌ای گشتاور (MTAR)، نحوه واکنش مخارج دولت نسبت به وضعیت بودجه آن مورد بررسی قرار می­گیرد. سپس با تصریح و تخمین یک مدل تصحیح خطای استاندارد و با استفاده از آمارهای مخارج و مالیات­ها به تفکیک مالیات­های مستقیم و غیر مستقیم به­صورت فصلی طی سال­های (1392-1380)، فرضیۀ وجود توهَم مالی در اقتصاد ایران مورد آزمون و تحلیل تجربی قرار می­گیرد. نتایج حاصل از تخمین مدل نشان می­دهند: اولاً) رابطۀ علَی منفی از طرف درآمد مالیات­های غیر مستقیم به طرف مخارج دولت تا سه وقفۀ فصلی وجود دارد که این یافته پدیدۀ توهَم مالی را در بخش مالیات­های غیر مستقیم در اقتصاد ایران تأیید می­­کند. ثانیاً) توهَم مالی تنها در حالت کاهش مالیات­های غیر مستقیم در ایران برقرار است و رابطۀ علیَت گرانجری به هنگام تغییرات مثبت مالیات­های غیر مستقیم وجود ندارد. با توجه به آن­که مالیات­های غیر مستقیم در مقایسه با مالیات­های مستقیم کم­تر قابل مشاهده­اند، با کاهش مالیات­های غیر‌ مستقیم به علَت وجود توهَم مالی و درک نادرست افراد از قیمت کالا و خدمات عمومی، تقاضا برای این کالاها و خدمات افزایش می‌یابد. بنابراین کاهش مالیات نمی‌تواند به عنوان یک ابزار کارا، به منظور کاهش کسری بودجه مورد توجه قرار گیرد.