پژوهشنامه مالیات

---

فهرست مطالب:

۱- مالیات بر مصرف

۲- اینترنت و آثار آن در جنبه های مالیاتی معاملات بین المللی

۳- درآمد حقوق ایام مرخصی استفاده نشده

۴- مالیات اجاره بهای املاک کوچک و اتلاف نامتناسب امکانات

۵- شکوائیه ای از دوران قاجار پیرامون یک حواله مالیاتی

۶- قوانین مالیاتی و خریداران املاک با اسناد عادی

۷- مالیات نقل و انتقال را غلط ننویسیم

۸- شرکت های کم سرمایه جایگاه اجتماعی مالیات

۹- جایگاه اجتماعی مالیات

---

دگرگونی و تحول، ویژگی لاینفک ماده و جهان مادی است. نظام مالیاتی به عنوان یک خرده نظام، باید در راستای پاسخ گویی به نیازها و تکفّل مسؤولیت مربوط به خویش، متحول شود. این مقاله با همین نگاه تلاش می کند تا لایحه تحول نظام مالیاتی کشور را بر اساس آموزه های اسلامی مورد بازخوانی قرار دهد. در واقع این نوشتار درصدد است که نظام مالیاتی مدنظر لایحه اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم را که به عنوان یک خرده نظام از نظام مرجع اقتصاد اسلامی شکل میگیرد از منظر شریعت اسلامی مورد مطالعه قرار دهد. بر این اساس تلاش شده است با استخراج اهداف میانی و معیارهای حاکم در نظام مالیاتی اسلامی بر پایه آموزههای دینی، مالیات های متعارف در این لایحه مورد بررسی قرار گیرند. البته به دلیل محدودیت زمانی و اقتضای مقاله، این نوشتار صرفاً بر محورهای ۱- مالیات بر عایدی‏ های سرمایه؛ ۲- مالیات بر درآمد؛ ۳- مالیات بر ارث؛ و ۴- مجازات فرار و اجتناب از مالیات، تمرکز خواهد داشت.

---

رشد اقتصادی و توزیع عادلانۀ درآمد دو هدف مهم هر اقتصادی به شمار می‏روند. از آنجا که مالیات ابزار سیاستی بسیار مهمی است که اثر آن بر متغیرهای زیادی از جمله نظام انگیزشی و انتخاب کار، فراغت و در نتیجه رشد اقتصادی، ترکیب تولید ناخالص داخلی و تغییر نسبت مصرف به تولید ناخالص داخلی، توزیع درآمد، بودجه دولت، و حتی محیط زیست قابل توجه است؛ نظام مالیاتی از حساسیت خاصی برخوردار است. این مقاله با تأمل در دو فرع عبادی- مالی اسلام، زکات و خمس، و درسی که می‏توان از این دو گرفت، درصدد است راهبردی جهت تنظیم نظام مالیات اسلام ارایه دهد. هدف این راهبرد افزایش هم زمان رشد اقتصادی و توزیع درآمد عادلانه است. همان گونه که یان تینبرگن برندۀ جایزۀ نوبل نشان داده است که برای تحقق اهداف اقتصادی چندگانه باید به تناسب هر هدف، ابزاری را استخدام نمود (تینبرگن، ۱۹۵۶: ۶)، این مقاله درصدد است که نشان دهد اسلام برای تحقق دو هدف متفاوت در تنظیم نظام مالیه چه تدبیری اندیشیده است.

---

در برخورد با پدیده فرار مالیاتی و صورت­بندی ضمانت­اجراهای مالیاتی به­طور کلی دو رویکرد بازدارندگی و رفتارگرایی را می­توان نام برد. در رویکرد بازدارندگی اعتقاد بر آن است که با افزایش احتمال کشف فرار مالیاتی و شدت ضمانت­اجراهای مالیاتی می­توان فرار مالیاتی را کاهش داد. در مقابل، رویکرد رفتارگرایی بر این باور است که افزایش تمکین مالیاتی در میان مؤدیان مستلزم کاربست روشهایی است که ذهنیت مؤدیان را نسبت به نظام مالیاتی و مقوله مالیات تغییر دهد. ارائه آموزش­های لازم به مؤدیان و ارتقای دانش مالیاتی، عدالت مالیاتی، بهبود اخلاق مالیاتی و ساده سازی نظام مالیاتی در الگوی رفتاری مورد نظر است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل ثانویه، مصاحبه این دو الگو را در نظام مالیاتی ایران بررسی کرده و نتیجه می­گیرد که تأکید قوانین مالیاتی ایران به ویژه اصلاحات سال ۱۳۹۴ قانون مالیاتهای مستقیم بیشتر بر رویکرد بازدارندگی بوده و کمتر به شاخص­های رفتاری نظر دارد. لذا توجه به مؤلفه­های رفتاری در کنار شفافیت اطلاعات مالیاتی (افزایش احتمال کشف + مسئولیت­پذیری دولت) به عنوان الگوی شایسته در طراحی و تعبیه ضمانت­اجراهای مالیاتی پیشنهاد می­گردد.

---

هدف از این پژوهش، ارائه مدل خط مشی­گذاری عدالت مالیاتی در راستای توسعه منطبق بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است. روش پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی است. در ‌بخش کیفی، نوع تحلیل گرندد تئوری و در ‌بخش کمی، توصیفی- پیمایشی است. جامعه مورد بررسی در ‌بخش کیفی، خبرگان دانشگاهی در حوزه اقتصاد و امور مالیاتی و در‌ بخش کمّی، مدیران ادارات امور مالیاتی استان های (تهران، مازندران، مرکزی، خوزستان، کرمانشاه) هستند. حجم نمونه در‌‌بخش کیفی، بر اساس اصول اشباع نظری ۱۵ نفر با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و در‌بخش کمّی، طبق جدول مورگان ۲۳۴ نفر با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله‌ای انجام پذیرفت. تحلیل محتوای مصاحبه‌ها با استفاده از روش کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) و معادلات ساختاری صورت گرفت. مطابق نتایج پژوهش، ۶ بُعد (علّی، پدیده اصلی، راهبردها، زمینه سازها، مداخله گرها و پیامدها)، ۲۹ مؤلفه و ۱۲۴ شاخص، شناسایی شد و در نهایت، مدل اجرایی طراحی و با پرسشنامه استاندارد و محقق ساخته، اعتباریابی گردید. همچنین ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدل با معادلات ساختاری مورد ارزیابی قرار گرفت که در نهایت نشان داد رابطه بین متغیر راهبردها با متغیر پیامدها با بار عاملی ۹۳۳/۰ با اهمیت‌ترین بُعد به شمار می رود.