دوره 33، شماره 65 - ( 1404 )
جلد 33 شماره 65 صفحات 243-207 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ahmadi A, Azhari F. Analysis of the Effect of Oil Rent on Tax Evasion in Iran: Focusing on the Exchange Rate. J Tax Res 2025; 33 (65) :207-243
URL: http://taxjournal.ir/article-1-2408-fa.html
URL: http://taxjournal.ir/article-1-2408-fa.html
احمدی احمدرضا، اظهری فاطمه. تحلیل اثر رانت نفت بر فرار مالیاتی در ایران: با تمرکز بر نرخ ارز. پژوهشنامه مالیات. 1404; 33 (65) :207-243
احمدرضا احمدی*1 
، فاطمه اظهری2
، فاطمه اظهری2
1- دانشگاه علامه طباطبایی ، arzahmadi@yahoo.com
2- دانشگاه مازندران
2- دانشگاه مازندران
چکیده: (247 مشاهده)
نفت خام و رانت حاصل از آن برای کشورهای نفتی میتواند همراه با مزایا و معایبی باشد. مطالعات بسیاری اثر رانت نفتی را بر متغیرهای مختلفی همچون رشد اقتصادی، تورم و توسعه مالی مورد بررسی قرار دادهاند. در این میان نقش احتمالی رانت نفتی بر فرار مالیاتی با تمرکز بر نرخ ارز موضوعی بوده است که به نظر در مطالعات مورد توجه نویسندگان قرار نگرفته است. بدین منظور در پژوهش حاضر ابتدا اندازه نسبی فرار مالیاتی با استفاده از روش شاخص چندگانه-علل چندگانه محاسبه شد که حاکی از میانگین ۸/۱ درصدی در اقتصاد ایران است. سپس با استفاده از رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی، اثر رانت نفتی بر فرار مالیاتی با توجه به نقش نرخ ارز در بازه زمانی ۱۳۵۹ تا ۱۴۰۱ بررسی و آزمون شد. نتایج برآوردها در بلندمدت نشان میدهد که رانت نفتی با اثری مثبت بر فرار مالیاتی همراه است و اثرگذاری مثبت رانت نفتی بر فرار مالیاتی، متأثر از میزان نرخ ارز حقیقی است. به‌نحوی‌که در مقادیر بالاتر نرخ ارز، اندازه اثرگذاری مثبت رانت نفتی بر فرار مالیاتی در ایران تشدید می‌شود. همچنین باز بودن تجارت با اثری منفی و بیکاری و تورم با اثری مثبت بر فرار مالیاتی اثرگذارند.
فهرست منابع
1. امامی، کریم، و ادیب‌پور، مهدی. (1388). بررسی اثرات نامتقارن شوک‌های نفتی بر تولید. مدلسازی اقتصادی، 3(4)، پیاپی 10، 1-26.
ایزدی، افسانه، صامتی، مجید، و اکبری، نعمت‌الله. (۱۳۹۹). برآورد میزان فرار مالیاتی در ایران با استفاده از روش MIMIC طی دوره (۱۳۹۹-۱۳۵۵). پژوهشنامه مالیات، ۲۸(۴۸)، 7 - 32.
2. توکلی، اکبر، فیروزه، نگین، و کریمی، فرزاد. (1394). تأثیر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی و نرخ تورم ایران، 1388-1340. اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، 4(1)، 1-19.
3. چمن، طیبه، مهاجری، پریسا، و عرب‌مازاریزدی، علی. (1398). بررسی تأثیر توسعه مالی بر فرار مالیاتی در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 19(72)، 105-139.
4. خاندانی رفسنجانی، حسین، و صامتی، مجید. (۱۳۹۶). برآورد سهم وقفه‌های جمع‌آوری و فرار مالیاتی در ایجاد شکاف مالیاتی . فصلنامه پژوهش‌ها وسیاست‌های اقتصادی، ۲۵(۸۴)، ۶۵-۹۷.
5. دارابی، مهدی. (1402). نظریه‌های تعیین نرخ ارز در ایران؛ ملاحظات و چالش‌ها. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، 31(3)، 1-20.
6. زروکی، شهریار، یوسفی بارفروشی، آرمان، توسلی نیا، علی، و حدیدی، مروارید. (1401). برآورد فرار مالیاتی با روش تانزی و تحلیل اثر ابزارهای مالی دولت. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران (مطالعات اقتصادی کاربردی)، 11(42 )، 83-108.
7. صادقی، حسین، و شکیبایی، علیرضا. (1380). فرار مالیاتی و اندازه اقتصاد زیر زمینی ایران (با روش اقتصادسنجی فازی). نامه مفید، 7(27)، 55-76.
8. صداقت کالمرزی، هانیه، فتاحی، شهرام، و سهیلی، کیومرث. (1399). رانت نفت: شادی‌آفرین یا محنت‌بار؟ مدلسازی اقتصادسنجی، 5(4)، 19پیاپی، 9-31.
9. صمدی، علی‌حسین، و تابنده، راضیه. (۱۳۹۲). فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن). پژوهشنامه مالیات، ۲۱(۱۹)، ۷۷-۱۰۶.
10. عبداله میلانی، مهنوش، و اکبر پور روشن، نرگس. (1391). فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران. پژوهشنامه مالیات، 20(13)، 141-167.
11. عرب‌مازار یزدی، علی (۱۳۸۰). اقتصاد سیاه در ایران: اندازه، علل و آثار آن در سه دهه اخیر. مجله برنامه و بودجه، ۶۲ و ۶۳، 3 - 60.
12. فلاحی، محمدعلی، مهدوی عادلی، محمدحسین، و جندقی میبدی، فرشته. (1393). رانت منابع طبیعی و فساد در کشورهای عضو اوپک: کاربرد الگوی داده‌های تابلویی. اقتصاد انرژی ایران، 11(3)، 195 - 225.
13. معبودی، رضا، نادمی، یونس، و عذرتی، بنفشه. (1402). اثر آستانه‌ای رانت نفت بر بدهی عمومی در ایران. سیاست‌گذاری اقتصادی، 30(11)، 202 - 227.
14. ياوري، كاظم. (۱۳۷۴). عوامل تعيين‌كننده نرخ واقعي ارز در قبل و بعد از انقلاب (مجموعه مقالات پنجمين سمينار سياست‌هاي پولي و ارزي). تهران: مؤسسه تحقيقات پولي و بانكي.
15. References
16. Agenor, P. R., & Montiel, P. J. (1996). Development Macroeconomics (3rd Ed.). Princeton: Princeton University Press.
17. Ajide, K. B., & Ridwan, L. I. (2023). Does Natural Resource Wealth Hinder or Promote Activity of the Shadow Markets in Africa? Resources Policy, 85, 104025. [DOI:10.1016/j.resourpol.2023.104025]
18. Alesina, A., & Glaeser, E. L. (2004). Fighting Poverty in the US and Europe: A World of Difference. Oxford: Oxford University Press [DOI:10.1093/0199267669.001.0001]
19. Amoh, J. K., Ofori-Boateng, K., Nsor-Ambala, R., & Anarfo, E. B. (2023). Revisiting the Tax Evasion and Corruption-Economic Development Nexus in Ghana: Fresh Evidence from a SEM Approach. Journal of Economic and Administrative Sciences. [DOI:10.1108/JEAS-01-2023-0020]
20. Asgari, H., & Moridian, A. (2023). Investigating the Role of Human Capital and Shadow Economy in the Impact of Natural Resource Rent on Income Inequality with Regime Change. Planning and Budgeting, 28(4), 75-110. [In Persian] [DOI:10.61186/jpbud.28.4.75]
21. Azami, A., Noferesti, M., & Arabmazar, A. (2022). Investigating the Asymmetric Effects of Factors Affecting Tax Revenues in Iran using Quantile Regression Approach. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 21(3), 115-144. [In Persian]
22. Barbosa, E., Pereira, S., & Brandão, E. (2013). The Shadow Economy in Portugal: An Analysis Using the MIMIC Model. School of Economics and Management Working Papers, 514, 1-46.
23. Besley, T., & Persson, T. (2011). Pillars of Prosperity: The Political Economics of Development Clusters. Princeton: Princeton University Press. [DOI:10.23943/princeton/9780691152684.001.0001]
24. Blackburn, K., Bose, N., & Capasso, S. (2012). Tax Evasion, the Underground Economy and Financial Development. Journal of Economic Behavior & Organization, 83(2), 243-253. [DOI:10.1016/j.jebo.2012.05.019]
25. Bühn, A., Karmann, A., & Schneider, F. (2007). Size and Development of the Shadow Economy and of Do-it-yourself Activities in Germany. CESifo Working Paper, 2021, 1-52. [DOI:10.2139/ssrn.995414]
26. Caballé, J., & Panadés, J. (2004). Inflation, Tax Evasion, and the Distribution of Consumption. Journal of Macroeconomics, 26(4), 567-595. [DOI:10.1016/j.jmacro.2003.06.001]
27. Cagan, P. (1958). The Demand for Currency Relative to the Total Money Supply. Journal of Political Economy, 66(4), 303-328. [DOI:10.1086/258056]
28. Cerqueti, R., & Coppier, R. (2011). Economic Growth, Corruption and Tax Evasion. Economic Modelling, 28(1-2), 489-500. [DOI:10.1016/j.econmod.2010.07.006]
29. Chaman, T., Mohajeri, P., & Arabmazar Yazdi, A. (2019). The Impact of Financial Development on Tax Evasion in Iran. Economics Research, 19(72), 105-139.
30. Corden, W. M. (1984). Booming Sector and Dutch Disease Economics: Survey and Consolidation. Oxford Economic Papers, 36(3), 359-380. [DOI:10.1093/oxfordjournals.oep.a041643]
31. Crivelli, E., & Gupta, S. (2014). Resource Blessing, Revenue Curse? Domestic Revenue Effort in Resource-Rich Countries. European Journal of Political Economy, 35, 88-101. [DOI:10.1016/j.ejpoleco.2014.04.001]
32. David, J., Gamal, A. A. M., Mohd Noor, M. A., & Zakariya, Z. (2024). Oil Rent, Corruption and Economic Growth Relationship in Nigeria: Evidence from Various Estimation Techniques. Journal of Money Laundering Control, 27(5), 962-979. [DOI:10.1108/JMLC-10-2023-0160]
33. Dermechi, F., & Zakane, A. (2024). Inflation, Inflationary Tax and Tax Evasion in Algeria: An Empirical Analysis of Underlying Causal Interactions. Acta Economica, 22(40), 119-141. [DOI:10.7251/ACE2440119D]
34. Esaku, S. (2019). Trade Liberalisation, Firm Dynamics and Export Participation in Sub-Saharan Africa (Doctoral dissertation, North-West University, South Africa).
35. Falahati, A., Nazari, S., & Poshtehkeshi, M. (2020). Institutional Quality, Natural Resource Rent, and Shadow Economy. Journal of Economic Modeling Research, 11(39), 149-185. [In Persian] [DOI:10.29252/jemr.10.39.149]
36. Fathalizade, S., Etefaqfar, F. S., & Kalhor, M. (2022). The Impact of Decreasing Tax Revenues on the Economic Developments of the Second Pahlavi Era (1357-1353). Economic History Studies, 10(2), 171-190. [In Persian]
37. Feige, E. L. (1989). The Underground Economies: Tax Evasion and Information Distortion. Cambridge: Cambridge University Press. [DOI:10.1017/CBO9780511571749]
38. Frankel, J. A. (2012). The Natural Resource Curse: A Survey of Diagnoses and Some Prescriptions. In Commodity Price Volatility and Inclusive Growth in Low-Income Countries (7-34). Washington, DC: International Monetary Fund.
39. Franzoni, L. A. (1998). Tax Evasion and Tax Compliance. SSRN, 137430, 1-20. [DOI:10.2139/ssrn.137430]
40. Freire-Serén, M. J., & i Martí, J. P. (2013). Tax Avoidance, Human Capital Accumulation and Economic Growth. Economic Modelling, 30, 22-29. [DOI:10.1016/j.econmod.2012.08.021]
41. Frey, B. S., & Weck-Hanneman, H. (1984). The Hidden Economy as an 'Unobserved' Variable. European Economic Review, 26(1-2), 33-53. [DOI:10.1016/0014-2921(84)90020-5]
42. Giles, D. E., Tedds, L. M., & Werkneh, G. (2002). The Canadian Underground and Measured Economies: Granger Causality Results. Applied Economics, 34(18), 2347-2352. [DOI:10.1080/00036840210148021]
43. Hadian, E., & Tahvili, A. (2013). Tax Evasion and Its Determinants in the Iranian Economy (1971-2007). Planning and Budgeting, 18(2), 39-58.
44. Hamann, F., Mendoza, E. G., & Restepo-Echavarria, P. (2016). Commodity prizes and Sovereign Default: A New Perspective on the Harberger-Laursen-Metzler Effect. St. Louis: Federal Reserve Bank of St. Louis.
45. Hassanzadeh, A., Heidari, H., shahbazi, K., & Mohseni Zonouzi, S. J. (2021). Multidimensional Analysis of the Exchange Rate and Its Uncertainty in the Dynamics of Iran's Economic Growth. Journal of Economic Research, 56(2), 291-323. [In Persian]
46. Ishak, P. W., & Farzanegan, M. R. (2020). The Impact of Declining Oil Rents on Tax Revenues: Does the Shadow Economy Matter? Energy Economics, 92, 104925. [DOI:10.1016/j.eneco.2020.104925]
47. Izadi, A., Sameti, M., & Akbari, N. (2021). Estimation of Tax Evasion in Iran Using MIMIC Method (1976-2016). Journal of Tax Research, 28(48), 7-32.
48. James, A. (2015). US State Fiscal Policy and Natural Resources. American Economic Journal: Economic Policy, 7(3), 238-257. [DOI:10.1257/pol.20130211]
49. Johnson, S., Kaufmann, D., McMillan, J., & Woodruff, C. (2000). Why do Firms Hide? Bribes and Unofficial Activity after Communism. Journal of Public Economics, 76(3), 495-520. [DOI:10.1016/S0047-2727(99)00094-8]
50. Karimi Petanlar, S., & Karimi, J. (2023). Identifying the Most Important Factors Affecting Tax Evasion in Iran's Economy and Investigating How They Affect over Time. Journal of Econometric Modelling, 7(4), 93-117. [In Persian]
51. Kesselman, J. R. (1989). Income Tax Evasion: An Intersectoral Analysis. Journal of Public Economics, 38(2), 137-182. [DOI:10.1016/0047-2727(89)90023-6]
52. Kheirollahporsaraee, M., Haji, G., & Fotros, M. (2022). Investigating the Impact of Exchange and Inflation Rates Uncertainties on Tax Revenues in Iran. Journal of Tax Research, 29(52), 109-130. [In Persian] [DOI:10.52547/taxjournal.29.52.109]
53. Lane, P. R., & Tornell, A. (1996). Power, Growth, and the Voracity Effect. Journal of Economic Growth, 1, 213-241. [DOI:10.1007/BF00138863]
54. López, J. J. (2017). A Quantitative Theory of Tax Evasion. Journal of Macroeconomics, 53, 107-126. [DOI:10.1016/j.jmacro.2017.06.005]
55. Maaboudi, R., Nademi, Y., & Azraty, B. (2024). The Threshold Effect of Oil Rent on Public Debt in Iran. The Journal of Economic Policy, 15(30), 202-227. [In Persian]
56. Mansouri, M., Khezri, M., Zandi, F., & Safavi, B. (2021). Economic Factors Affecting the Components of Iran Tax Revenue in the Context of Economic Sanctions. Macroeconomics Research Letter, 15(30), 193-209. [In Persian]
57. Melitz, M. J. (2003). The Impact of Trade on Intra‐Industry Reallocations and Aggregate Industry Productivity. Econometrica, 71(6), 1695-1725. [DOI:10.1111/1468-0262.00467]
58. Monfared, S., & Akin, F. (2017). The Relationship between Exchange Rates and Inflation: The Case of Iran. European Journal of Sustainable Development, 6(4), 1-20. [DOI:10.14207/ejsd.2017.v6n4p329]
59. Mosavi Jahromi, Y., Tahmasbi Boldaji, F., & Khaki, N. (2009). Tax Evasion in a Value-added Tax System: A Theoretical Model. Quarterly Journal of Tax Research, 5(53), 27-38. [In Persian]
60. Motahari, M. A., Lotfalipour, M. R., & Ahmadai Shadmehri, M. T. (2018). The Effects of Real Exchange Rate on Economic Growth in Iran: New Findings with Non-Linear Approach. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 4(4), 175-198. [In Persian]
61. Osgoi, B., & Shokri, M. (2020). Investigating the Impact of Taxation on Corporate Profit and Exchange Rate Uncertainty on FDI Capture in Iran: Fuzzy Approach. Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 8(31), 43-75. [DOI:10.52547/qjfep.8.31.43]
62. Quintin, E. (2008). Contract Enforcement and the Size of the Informal Economy. Economic Theory, 37(3), 395-416. [DOI:10.1007/s00199-007-0295-7]
63. Reyes-Loya, M. L., & Blanco, L. (2008). Measuring the Importance of Oil-Related Revenues in Total Fiscal Income for Mexico. Energy Economics, 30(5), 2552-2568. [DOI:10.1016/j.eneco.2008.02.001]
64. Rezai, M. G., Khademi Jamkhane, A. A., & Montazer Al-zohor, M. (2010). The Significance of Change and Compliance in Reformation of Tax System: International Experience and Challenges of Tax System of Iran. Quarterly Journal of Tax Research, 9(57), 83-99. [In Persian]
65. Sachs, J. D., & Warner, A. M. (2001). The Curse of Natural Resources. European Economic Review, 45(4-6), 827-838. [DOI:10.1016/S0014-2921(01)00125-8]
66. Samadi, A. H., & Tabandeh, R. (2013). Tax Evasion in Iran: An Analysis of Causes, Effects and Estimation of Its Level. Quarterly Journal of Tax Research, 19(67), 77-106. [In Persian]
67. Schneider, F. (2005). Shadow Economies around the World: What Do We Really Know? European Journal of Political Economy, 21(3), 598-642. [DOI:10.1016/j.ejpoleco.2004.10.002]
68. Sedaghat Kalmarzi, H., Fattahi, S., & Sohaili, K. (2020). Oil Rent: Joyful or Calamitous? Journal of Econometric Modelling, 5(4), 9-31. [In Persian]
69. Shahabadi, A., & Pourjavan, A. (2014). The Effect of the Natural Resources Abundance on the Governance Performance in the Selected Oil Exporting and Developed Countries (A Panel GMM Approach). Journal of Economic Modeling Research, 4(16), 1-32. [In Persian]
70. Tabandeh, R., Jusoh, M., Nor, N. G. M., & Zaidi, M. A. S. (2012). Estimating Factors Affecting Tax Evasion in Malaysia: A Neural Network Method Analysis. Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke VII, 1525.
71. Taghineghad, V., & Nikpoor, M. (2014). Underground Economy and its Causes: A Case Study of Iran. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 2(8), 53-72. [In Persian]
72. The Tax Justice Network. (2011). The Cost of Tax Abuse: A Briefing Paper on the Cost of Tax Evasion Worldwide.
73. Trebicka, B. (2014). MIMIC Model: A Tool to Estimate the Shadow Economy. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 3(6), 295-300. [DOI:10.5901/ajis.2014.v3n6p295]
74. Valihi, A., Musavi, S. N., & Aminifard, A. (2023). Investigating the Effect of Oil Revenues with Emphasis on Institutional Quality Index on Economic Growth in a Selection of Developing Countries: A Panel Vector Autoregression Approach. The Journal of Economic Studies and Policies, 10(1), 263-285. [In Persian]
75. Yaniv, G. (1990). Tax Evasion under Differential Taxation: The Economics of Income Source Misreporting. Journal of Public Economics, 43(3), 327-337. [DOI:10.1016/0047-2727(90)90004-2]
76. Zaroki, S., Motameni, M., & Salehi Baboli, M. (2023). The Effect of Oil Rent on Tax in Iran, Focusing on the Role of the Underground Economy. JPBUD, 28(3), 71-104. [In Persian] [DOI:10.61186/jpbud.28.3.71]
77. Zaroki, S., & Sourchi, M. (2022). Explaining the Resistance Economy with a Focus on Oil: An Application of the Asymmetric Approach in Iran's Economy. The Journal of Economic Studies and Policies, 9(2), 296-273. [In Persian]
78. Zaroki, S., Yousefi barfurushi, A., Tavassoly Nia, A., & Hadidi, M. (2022). An Estimation of the Tax Evasion by Tanzi Method and Analysis the Effect of Fiscal Instruments. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 11(42), 83-108. [In Persian]
79. Zaroki, S., Yousefi Barfurushi, A., Yousefzadeh Roshan, Z., & Ahmadi, A. (2023). Analysis of the Effect of Oil Rent on Economic Well-being in Iran with an Emphasis on the Underground Economy. Journal of Economic Research, 58(3), 395-431. [In Persian]
80. Zelner, A. (1970). Estimation of Regression Relationships Containing Unobservable Variables. International Economic Review, 11(3), 441-454. [DOI:10.2307/2525323]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| ./files/site1/images/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%85_%D9%86%D9%88%D8%B1.pngبازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
